Magazine

Artikelen:

Het bargeslachtsjen op de eigen pleats in Drachtstercompagnie was rond 1900 een feest voor het gezin. Rienk Bijma vertelt over deze verdwenen en vergeten traditie.

Drachten herbergt een bijzondere kademuur, waar velen wellicht gedachteloos letterlijk aan voorbijgaan. Anne Peenstra over de wulfmuren van de Eagewyk.

Master de Jong was en is nog steeds een begrip in De Tike. Rien de Bruin licht het leven en werk van deze veelzijdige en gedreven romrofte Smellinger toe.

75 jaar geleden kwamen in Drachtstercompagnie bij een verschrikkelijk tramongeluk zes jonge mensen om. Ruurd Verbeek reconstrueert deze fatale gebeurtenis.

Vanaf week 8 (22 februari 2021) in de verspreiding:

Artikelen:

‘Voor allen, door allen’. Lieuwe van der Velde duikt in de geschiedenis van Het Groene Kruis, zowel die van de landelijke vereniging als van de Drachtster afdeling.

Ook Drachten kende in het verleden een tweetal cichoreifabriekjes. Douwe de Graaf en Peter Terpstra vertellen over de grootste van de twee, die aan de Zuiderdwarsvaart.

In zijn bijdrage doet Ruurd Verbeek onderzoek naar de opkomst en ondergang van de kerk ‘mei in fyn foechje’ in Drachtstercompagnie.

Voorkant omslag
Het bijzondere middendeel van de voorgevel van het Bleekerhûs heeft  een uitspringende Vlaamse gevel (voorgevel dakkapel ligt in het vlak van de gevel eronder), voorzien van een fraaie, gedecoreerde klokvorm.
Eigenaardig is dat dit middendeel iets excentrisch in de voorgevel is geplaatst. Zie ook pagina 14-16.
Foto Jaap van der Wal

Artikelen
8 - Twee neven Turksma; zelfde voornaam: Jacob; zelfde geboortejaar: 1888; beide geboren en getogen in Drachten. De een overleefde de Holocaust niet, de ander wel.
Minie Baron schrijft over die laatste Jacob.

14 - Die esculaap op dokterswoning het Bleekerhûs, dat is logisch, toch? Of zit het neteven anders? Dirk Huizinga onthult hoe de esculaap op de voorgevel terechtkwam.

Voorkant omslag
Van de 11 rouwborden in de Sint Agathakerk van Oudega is dit het oudste, in 1707 gemaakt voor Aurelia van Glinstra. Zij was de echtgenote van Arent van Haersma (zie tabel op pagina 23). Het alliantie-wapen is een combinatie van het Haersma-wapen (linkerkant) en dat van de Glinstra's. Foto Jaap van der Wal

Artikelen
6 - Op 3 februari 1945 beschoten geallieerde vliegtuigen bij Drachten een tram met een groep dwangarbeiders. Hans van der Veen schrijft over dit 'vergeten' drama.

Voorzijde omslag:
Een editie met maar liefst drie jubilea!
Een daarvan betreft onszelf: dit is de vijftigste uitgave van ons blad. Alle vijftig covers staan afgedrukt op het omslag: op de achterkant de nummers 1-25 en op de voorkant 26-50.
In Van de redactie vindt u meer informatie over de drie jubilea.

Voorkaft
De in Drachten gebouwde klipper Nicolaas Mulerius zeilt onder vol tuig tijdens de Enkhuizer Klipperrace 2017 op het IJsselmeer. Het fraaie en snelle schip heeft een bijzondere geschiedenis: van vracht­schip naar vlaggenschip, zie pagina 18-24. (Foto Hajo Olij)

Artikelen
6 - De in Drachten geboren S.H. de Roos was een wereldberoemd typograaf. Hij ontwierp de bekende postzegel met de posthoorn en het grote waardecijfer. Paulo Martina schrijft over deze belangrijke kunstenaar.

Voorkaft
Het schitterende zelfportret van Ids Wiersma siert het voorkaft. Ook elders in dit nummer aandacht voor deze grote kunstenaar. In Toen & Nu (pagina 5) staat een ets van zijn hand, op de pagina's 12-17 beschrijven we zijn leven en werk, op pagina 23 staat een schilderij. – Collectie en beeld Museum Dr8888 –

Artikelen
6 – In Drachtstercompagnie verrees kort na de Tweede Wereldoorlog een bewaarplaats: voor poters. Ruurd Verbeek vertelt u er alles over, inclusief de belangrijke rol die ir. Witteveen daarbij had.
12 – Ids Wiersma is ongetwijfeld een van Fryslâns grootste beeldend kunstenaars. Hij woonde en werkte acht jaar in Drachten. Jaap van der Wal en Jan van Til beschrijven zijn levensloop en bespreken drie grote projecten, waaronder een bij velen onbekend groot werk, van deze Romrofte Smellinger.

Op 5 oktober 2018 verschijnt nummer 47 van ons magazine,

dit maal in het teken van 400 jaar Rottevalle.

Artikelen over Rottevalle

• Voorkaft - Toen in 1957 in Rottevalle De Lits werd gedempt, bleef er aan de oostzijde een stukje bewaard. Dat deel (gezien richting dorp) aquarelleerde Nieuwenhuis in 1988 naar een oude foto. De drie woningen zijn van linksaf de (huidige) adressen Kompagnonswei 42, 40 en 38. De middelste woning (1928) bestaat – gerestaureerd – nog. De voorste woning – rond 1940 afgebroken – was een van de oudste van het dorp, met een muuranker van 1665. (Foto aquarel Histoaryske Kommisje Drachtster Kompenije)

Inhoud nummer Magazine nr 46:

• De vlag gaat in top bij feestelijke gelegenheden, zoals in Rottevalle toen op 3 maart van dit jaar (2018) de ijsbaan open ging.
  Zie ook pagina 16-20.
  Foto Jaap van der Wal
• De Drachtster Couranten uit de periode 1864-1950 staan binnenkort (eindelijk) op internet! Alle reden om Fokke Wester alvast over die periode aan het woord te laten.
• Minie Baron schetst de ontwikkeling van het speciaal onderwijs in Drachten. In dit nummer de eerste van de twee afleveringen.
• Jelle Cornelis Terluin besluit zijn achttiendelige heraldische serie met de vlag van Fryslân (en die van buurprovincie Groningen).
• In de twintiger jaren manifesteerden anarchistische jongeren zich in deze regio, onder meer met De Moker, een zeer radicaal tijdschrift. Arie Hazekamp en Jaap van der Laan doken in dit bijzondere stukje geschiedenis.
• Johan Frieswijk onderzocht en beschreef hoe Drachtster arbeiders in beweging kwamen om de sociale omstandigheden te verbeteren.

Inhoud Magazine nr. 45:

• H.K. Schippers op het schilderij uit 1989 van Gerrit Breteler. Zie ook pagina 10-11
• Waar komt die naam Susterwei vandaan? Waar woonden die zusters? En wat heeft een steen met gat ermee van doen? Rien de Bruin geeft antwoord op deze vragen.
• Een bijzonder veelzijdige man, dat was H.K. Schippers zeker. Jaap van der Wal licht de doopceel van deze romrofte Smellinger.
• Stroffelstiennen Over Golda van Leer, een Joods meisje uit Drachten, schrijft Tineke Visscher-Schuurman een aangrijpend verhaal.

Inhoud Magazine nr. 44:

• Een gevelsteen met een verhaal
• De voorzitter en de redactie over vrijwilligers
• Toen & Nu. Jaap van der Wal kijkt terug naar het pittoreske hoekje Rottevalle bij de Brouwersgrêft

Inhoud Magazine nr. 43:

• Op de voorpagina een foto van vader en zonen Turkstra
• Uiteraard een boodschap van de voorzitter zowel als de redactie
• Toen & Nu is gewijd aan het legendarische Vischlust in Opeinde

Inhoud Magazine nr. 42:

• Voorkaft- theevisite met zilverpracht
• Van de voorzitter en de redaktie
• Toen en Nu- een impressie van de tichtsetten in het Peinder kanaal door Jaap van der Wal

Inhoud magazine 41 (oktober 2016):

• Voorkaft – Hennie Zilverberg plaatst op 5 juli 2016 de Stroffelstien voor haar oma Hinderika.(Zie voor volledig artikel verderop)
• Van de voorzitter en van de redactie
• Toen&nu - Het bekende plekje met de linebeam in Boornbergum.
• 25 jaar Smelne’s Erfskip. Het bestuur vroeg Fokke Wester om in een tweeluik terug te blikken. In dit nummer deel 2.
• De Open Monumentendagen vormden het decor 0van de viering van 25 jaar Smelne’s Erfskip: een fotoverslag van Jaap van der Wal

Inhoud magazine 40 (juni 2016):

• Voorkaft – De voordeur van wat vroeger een arbeiderswoning was, en nu een B&B. (Zie voor volledig artikel verderop)
• Van de voorzitter en van de redactie
• Toen&nu - Een (vooral eertijds) karakteristiek plekje in Rottevalle
• 25 jaar Smelne’s Erfskip. Het bestuur vroeg Fokke Wester om in een tweeluik terug te blikken. In dit nummer deel 1.

Magazine nr. 39.

In dit nummer:

• Aandacht voor de gerestaureerde Grote Kerk in Drachten; o.a. op het voorkaft, op de middenpagina's, in een artikel over de restauratie van het interieur van de kerk en in de rubriek 'Toen&Nu'
• Een voorwoord van de voorzitter en van de redactie

In dit magazine o.a. de volgende artikelen:

Toen en Nu: Heel bijzonder: een oude foto van een rijksmonument tijdens de bouw
Stikvallei van Frank Westerman is voor Arend Toering een gouden boek

Begin 2015 hebben we het inhoudsoverzicht van de 12 jaargangen 2003-(1e nummer van) 2015 van ons magazine gepubliceerd. Het betreft de nummers 1 tot en met 36. De donateurs van dat moment hebben het samen met nr 36 thuis bezorgd gekregen. Via onderstaande link kunt u het overzicht downloaden en desgewenst afdrukken.
Inhoudsoverzicht nrs 1-36

Hieronder vindt u van de magazines nummer 14 tot nu een korte beschrijving van de inhoud. U kunt u oude magazines nabestellen. Oude nummers kosten € 2,-- per exemplaar. Bij verzending komen er verzend- en portokosten ad € 3,-- bij voor één exemplaar. Bij meerdere exemplaren zijn de verzendkosten relatief lager. Een en ander kan per bestelling worden afgesproken met penningmeester: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of 0512 52 20 82.

Van de magazines zijn de nummers 1, 2, 24, 25 en 29 uitverkocht. Deze kunt u via deze links downloaden: M1 M2 M24 M25 M29

In nummer 37 onder andere de volgende onderwerpen:

• Het voorkaft en de pagina’s 5-18 zijn gewijd aan 70 jaar bevrijding.
• De openingspagina van de Drachtster Courant van 17 april 1945

Toen en Nu
Twee keer de karakteristieke kruising bij de kerk van Nijega – met 75 jaar verschil

Tine Talman
Een stuk van Jan K. van Til over de voorvechtster van het wijkwerk

Ureterpvallaat waar een kleine buurtschap groot in was
Sjoerd de Graaf over het Ureterpvallaat, waar hij geboren en getogen is. Verleden, heden en mooie verhalen, verduidelijkt met foto's. Ook voorpagina en centerfoto zijn gewijd aan Ureterpvallaat.

Smallingerlandse wapens en vlaggen
In de rubriek Smallingerlandse wapens en vlaggen neem Jelle Cornelis Terluijn ons deze keer mee naar Nijega. Op de boeiende wijze die we inmiddels van hem gewend zijn, geeft hij weer uitleg over de achtergronden van de heraldiek van vlag en wapen.

Toen & Nu
De rubriek wordt deze keer gevuld met het hoogtepunt van Smallingerland, de 42 meter hoge watertoren.

It Earmhûs oan de Bopperein
Oudere Drachtsters herinneren zich het gebouw aan de Zuidkade nog wel. Een plek waar al meer dan tweehonderd jaar welzijnswerk wordt verricht. Een tekst- en beeldverhaal waarin Roelof Hazelhoff een verdwenen vorm van maatschappelijke zorg in beeld brengt.

Toen & Nu
In deze rubriek aandacht voor de pastorie van de Hervormde kerk in Drachtstercompagnie.

Onder zo een dwingende magt van een viant
Deze twee eeuwen oude tekst geeft uiting aan het dienen onder en vechten voor Napoleon. Dit overkwam ook enige duizenden mannen uit Friesland. In dit artikel, geschreven door Rienk Bijma, worden de lotgevallen van één van hen, Jilles Jitzes de Boer - overgenomen uit zijn dagboek - beschreven.

Opening Skûtsjejier 2013
Een tekstueel- en beeldverslag van de opening van het Skûtsjejier op 16 maart 2013 op de werf van Haiko van der Werff aan het Buitenstvallaat in Drachten. Voorts een overzicht van de activiteiten, die in het kader van dit Skûtsjejier worden georganiseerd.

Skûtsjejier 2013
De activiteiten, rondom het skûtskjejier, die in de eerste helft van 2013 zullen plaatsvinden worden vermeld. Omdat dit geen volledig overzicht betreft wordt geadviseerd vooral de huis-aan-huis-bladen in de gaten te houden.

Over lading en vlag
'De oude Grieken wisten het al: panta rhei, alles stroomt, alles verandert. Het geldt ook voor Smelne's Erfskip. Met ons twintigjarig jubileum vorig jaar realiseerden we ons dat extra sterk. En het leidde tot het nadenken over de vraag of anno 2012 onze huisstijl en vooral het logo nog wel bij onze organisatie paste. Het antwoord was nee, eigenlijk niet.' Zo begint de toelichting die Jaap van der Wal namens het bestuur geeft op het nieuwe logo, de nieuwe huisstijl en de nieuwe vormgeving van blad en website.

De Tsjerkwei – een grensgeval (deel 2)
Het boerenleven in de noordwestelijke hoek van Smallingerland was niet eenvoudig, vooral niet in de Tweede Wereldoorlog. Bram Kloosterman laat ons zien dat het zware leven ook zijn positieve kanten had, maar dat er gelukkig daarna veel ten goede is veranderd.

Van de ex-voorzitter
Op 1 januari 2012 heeft Hans van der Veen het voorzitterschap van het bestuur van Smelne’s Erfskip overgedragen aan dhr Tiny Derks.
Wel blijf hij als vrijwilliger bezig voor onze organisatie. Hij blijft zich bezig houden met het realiseren van het Historisch Informatie Punt en het verzamelen van informatie rond de onderwerpen Smallingerland tijdens de Tweede Wereldoorlog en Volkscultuur in Smallingerland.

Van de voorzitter
In z’n voorwoord voor nummer 26 van onze periodiek refereert Hans van der Veen aan het succes van de activiteiten op de Open Monumentendag in Drachten. Er werd stil gestaan bij het verleden, maar er werd ook uitgebreid aandacht geschonken aan de toekomst.

Het Baptistenkerkje Bethel
In dit nummer de geschiedenis van de Baptistengemeente Bethel in Drachten van de hand van Erik Korthof. Deze geschiedenis begint als Sjoerd W. Veltman (1877-1952) en zijn vrouw in 1899 beginnen met hun evangelisatiearbeid. In 1921 bouwde Sjoerd Veltman het kerkje aan de Vogelzang, volgens overlevering van eerder gebruikt bouwmateriaal. Het kerkje aan de Vogelzang werd afgedankt toen op 14 oktober 1966 de kerk aan de Brouwerssingel in gebruik werd genomen. Met de sanering van het omliggende gebied en de aanleg van een vernieuwde Vogelzang volgde onverbiddelijk de sloop. Het enige wat restte was de gevelsteen met het opschrift “Bethel” (Huis Gods). Deze kreeg een plaats in het nieuwe kerkgebouw aan de Brouwerssingel.

Cees Rienks de Boer - Functionaliteit boven al
In dit nummer het 2de deel van het artikel over Cees Rienks de Boer van de hand van Loes de Vries. Hierin wordt ingegaan op de relatie tussen Cees Rienks de Boer en Theo van Doesburg. Hoe kwam een architect uit Drachten in contact met de internationaal bekende kunstenaar Theo van Doesburg? En wat waren hiervan de resultaten in de door de Boer ontworpen gebouwen? Het bekendste resultaat is natuurlijk “De Papagaaienbuurt” en de RLWS in de Torenstraat.

Hanestemmen en andere onregelmatigheden
Na de uitleg in het vorige nummer (22) over de werking van het kiesstelsel in de achttiende eeuw gaat Sietze van der Meulen nu nader in op een aantal uitwassen die met dat systeem gepaard gingen.

Ook besteedt hij aandacht aan een bijzondere situatie op stemgebied zoals deze zich voordeed in het centrum van Drachten.

De kapel van Bertilla
In de komende jaren zal het dorpsbeeld op de hoek van de Burgemeester Wuiteweg en de Eikesingel in Drachten drastisch worden gewijzigd. Veel Drachtsters zullen zich herinneren hoe in de loop van de jaren zestig en daarna het verpleeghuis Bertilla op die locatie gestalte heeft gekregen. Ook toen al ging het om ingrijpende veranderingen. Een aantal boerderijen moest er voor worden afgebroken. Nu gaat onder meer de kapel verdwijnen. Ds G. Liebe en pastoor R.L. van der Wal vertellen over de geschiedenis van Bertilla en over de grote betekenis van de kapel met zijn fraaie glas-in-lood ramen.

Een nieuwe lente en een nieuw gezicht...
Toegegeven, het parafraseren van de beroemde openingsregel van het gedicht Mei van Herman Gorter is vast niet origineel, maar het klopt wel! Want deze editie van ons magazine komt net even voor het begin van de lente uit én vertoont een nieuw gezicht. In moderne termen: Smelnes erf­skip heeft een restyling ondergaan. Zo begint Jaap van der Wal zijn toelichting op het waarom en hoe van de veranderingen – nu in kleur, met een andere opmaak – van het magazine.

Willem van Blom, notaris te Drachten en zijn dochter Maria Johanna
In zijn dagboek schrijft Wietze Brandsma, koffiehandelaar te Drachten, het volgende: ‘Notaris van Blom verraste de mensen met het berigt dat hij nog denkt te trouwen.’ Geert van der Veer weet te vertellen hoe dat afliep.

Jan Gelinde van Blom, notaris, bestuurder en historicus te Drachten
Het is, volgens de redactie, niet zonder reden dat de bekende 19e eeuwse Drachtster notaris Jan Gelinde van Blom de artikelenserie opent. Een aantal unieke foto’s uit het midden van de 19e eeuw larderen het boeiende levensverhaal - verteld door Geert van der Veer - van deze veelzijdige persoon die veel voor Smallingerland betekend heeft.

Dokter Siebinga staat dit jaar volop in de schijnwerpers. Een activiteitenoverzicht vindt u op pag. 13 van dit nummer en in drie artikelen is hijzelf en zijn belangwekkend werk voor de archeologie beschreven.

Dokter Siebinga sa’t wy him meimakke hawwe
Dit ferhaal fan Harmen Kielstra giet oer dokter Siebinga, sa’t trije generaasjes Kielstra fan de Leijensloane him meimakken as húsdokter en oer it húsgesin Siebinga en harren sosjale kontakten mids it Peinder folkje yn de jierren 1925-1969.

Over de eigendom der vaarten, verlaten en bruggen van Dragten
Nu binnenkort de Drachtster vaart gedeeltelijk opnieuw uitgegraven gaat worden, lijkt het een goed moment eens stil te staan bij de eigendomsverhoudingen van deze waterweg. Want zoals het anno 2008 in elkaar steekt, is het een heel ander verhaal dan het in vroegere tijden was. Dat verhaal vertelt Sietze van der Meulen.

De laatste bewoner van Great Haersmastate te Oudega
Op 21 mei 1790 wordt Hector Livius Haersma van Vierssen te Leeuwarden geboren als zoon van mr. Martinus van Vierssen en Johanna Maria van Haersma. Zijn moeder is een dochter van Hector Livius van Haersma, grietman van Smallingerland, en Catharina van Scheltinga, wonende op Great Haersma-state te Oudega. Hoe het verder gaat in het leven van deze laatste bewoner van de state vertelt Geert van der Veer.

De laatste bewoner van Great Haersmastate te Oudega
Op 21 mei 1790 wordt Hector Livius Haersma van Vierssen te Leeuwarden geboren als zoon van mr. Martinus van Vierssen en Johanna Maria van Haersma. Zijn moeder is een dochter van Hector Livius van Haersma, grietman van Smallingerland, en Catharina van Scheltinga, wonende op Great Haersma-state te Oudega. Hoe het verder gaat in het leven van deze laatste bewoner van de state vertelt Geert van der Veer.

Ferhaal fan in lânferhuzer
'Geachte kameraadje ik dacht U eenst te schrijven daar wij nu al twee maanden weg zijn; het bevalt ons hier goed in Amerika en ik wou wel dat U hier ook eens overkwaamt. Het is hier veel beter zowel van eten en drinken als voor al het andere. Men verdient hier ook veel meer'.